Về việc dịch thuật ngữ: “Việc làm bền vững” hay “Việc làm thỏa đáng”?

Trong ngành lao động - việc làm, có thuật ngữ tiếng Anh “decent work”. Thuật ngữ này hay được dịch sang tiếng Việt là “việc làm bền vững”.

Dịch như vậy là không chính xác, cần sửa thành “việc làm thỏa đáng”, vì “VLBV” không phản ánh đúng nội hàm của thuật ngữ “decent work”. Có lẽ người đầu tiên dịch là VLBV chắc cũng không an lòng với cách dịch đó, nhưng nếu dịch sát theo nghĩa của từ này trong từ điển (tử tế, hợp với khuôn phép, lịch sự, trang nhã) thành “việc làm tử tế”, “việc làm phù hợp”, “việc làm xứng đáng” thì đúng, nhưng nghe không hay, nên người đó đã dịch là VLBV.  Theo thiển ý của người viết, dùng “việc làm thỏa đáng” vừa sát hơn, vừa hay hơn về mặt ngữ âm, và cũng đảm bảo sự cân đối  (“việc làm” có 2 âm tiết, “thỏa đáng” cũng có 2 âm tiết, giống như số âm tiết của “bền vững”).

Trên trang web của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) viết như sau:

Decent work sums up the aspirations of people in their working lives. It involves opportunities for work that is productive and delivers a fair income, security in the workplace and social protection for families, better prospects for personal development and social integration, freedom for people to express their concerns, organize and participate in the decisions that affect their lives and equality of opportunity and treatment for all women and men.

(Decent work tổng hòa những khát vọng của con người trong cuộc-đời-làm-việc của họ, trong đó có cơ  hội có được những việc làm sinh lợi (có đóng góp, có năng suất), đem lại thu nhập công bằng (xứng đáng), an ninh (an toàn) tại nơi làm việc, bảo trợ xã hội cho gia đình, những triển vọng tươi sáng để phát triển cá nhân và hội nhập xã hội, tự do bày tỏ những mối quan ngại của mình, tổ chức và tham gia vào các quyết định ảnh hưởng đến cuộc sống của họ, sự bình đẳng trong cơ hội và đối xử đối với cả nam và nữ giới).

Dịch là VLBV khiến người ta hiểu nhầm ý nghĩa của khái niệm này: trong phát biểu của đại biểu một Sở LĐ-TB và XH tại một Hội nghị lớn về decent work do Chương trình Phát triển của Liên hợp quốc (UNDP), ILO, Bộ LĐ-TB và XH tổ chức tại Hà Nội, vị cán bộ này nói về vấn đề việc làm của người lao động không bền vững, với nghĩa bấp bênh, có thể mất việc, có thể thất nghiệp, không trùng khớp với chủ đề Decent work đang thảo luận, không đúng với ý nghĩa của decent work.

Đây hoàn toàn không phải là lỗi của cán bộ đó, khi ông hiểu rất đúng nghĩa của từ “bền vững” khi gắn với “việc làm”, mà đây là do sự vênh nhau giữa decent work trong tiếng Anh và VLBV trong tiếng Việt.  (Trong bản dịch ngược ra tiếng Anh các bài thuyết trình của đại biểu Việt Nam, cụm từ “VLBV” trong bản tiếng Việt đã được chuyển ngữ thành “sustainable work” (“sustainable” đúng nghĩa là “bền vững”, là từ người ta dùng trong cụm sustainable development – phát triển bền vững).

Lao động – việc làm là một lĩnh vực hết sức quan trọng. Việc dịch đúng những khái niệm thiết yếu như decent work vừa giúp công tác quan trọng này được thực hiện đúng đắn, theo cam kết với quốc tế, vừa để bảo vệ sự trong sáng của tiếng Việt.

Tạ Quang Đông