Thứ Bảy, 13 tháng 2, 2016

Ba chuyện về khởi nghiệp ở Việt Nam

Một “Ý tưởng” hoàn toàn không đủ làm nên sự khởi nghiệp thành công. “Ý tưởng” mà không có giá trị thực tiễn cũng như khả năng hiện thực hóa thì chỉ là “Ảo tưởng”.

Ba chuyện về khởi nghiệp ở Việt Nam
CEO Đỗ Hoài Nam trong cuộc gặp gỡ giữa Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam và cộng đồng khởi nghiệp Việt Nam, tháng 8/2015.
Trong góc nhỏ một quán cà phê giữa trung tâm Hà Nội, phóng viên Báo Điện tử Chính phủ gặp gỡ CEO Đỗ Hoài Nam, một chuyên gia, đồng thời cũng là một nhà tư vấn thực thụ về lĩnh vực khởi nghiệp. Đơn giản vì những “tri thức khởi nghiệp” mà anh có không chỉ đến từ sự nghiên cứu, tìm tòi mà còn được mài dũa qua thực tiễn với hai lần khởi nghiệp thành công tại Australia và Hoa Kỳ.
* Theo anh, có phải ý tưởng là cốt lõi để khởi nghiệp thành công?
Đỗ Hoài Nam: Mức tăng trưởng tương đối cao của nền kinh tế, tốc độ mở cửa rất nhanh của thị trường nhờ quá trình hội nhập ngày càng sâu, rộng qua hàng loạt thỏa thuận tự do thương mại từ Á đến Âu và quan trọng nhất là sự bùng nổ về công nghệ đang mang đến “cơ hội vàng” cho cộng đồng khởi nghiệp tại Việt Nam.
Thực tế thời gian qua, cộng đồng này đã thực sự có những bước phát triển đáng ghi nhận, nhất là trong vòng 5 năm trở lại đây. Trong đó, nổi bật là các bạn trẻ có trình độ, lại tràn đầy đam mê, khát khao và quyết tâm vươn tới thành công. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là đa số bạn trẻ dường như đang có nhiều ngộ nhận về khởi nghiệp.
Tôi đã có cơ hội được tiếp xúc với rất nhiều bạn trẻ đang khát khao khởi nghiệp, và khi tôi đặt câu hỏi “Điều gì là quan trọng nhất để khởi nghiệp?” thì đại đa số câu trả lời đều là “Ý tưởng”. Điều này không hoàn toàn sai, nhưng phải nói là chưa đầy đủ. Thế giới đã đi qua giai đoạn “phẳng” để tiến vào một không gian đa chiều hơn nhờ sự bùng nổ của công nghệ. Thông tin thông suốt, sự phổ cập rộng rãi về tri thức và công nghệ,… có thể giúp bạn “nảy” ra hàng chục, hàng trăm ý tưởng mỗi ngày.
Tuy nhiên, kể cả khi bạn cho rằng ý tưởng của mình là hoàn hảo thì chắc chắn sẽ luôn có ít nhất hàng nghìn ý tưởng khác tốt hơn của bạn. Và khi ý tưởng trở nên “rẻ” như vậy, điều cốt lõi là phải đánh giá được khả năng thành công và quan trọng hơn là sở hữu khả năng biến ý tưởng thành hiện thực. Tuy nhiên, đây là điều mà nhiều bạn trẻ khởi nghiệp của Việt Nam đang thiếu.
Muốn khởi nghiệp thành công trong một lĩnh vực, trước hết bạn cần có trình độ và sự hiểu biết vô cùng sâu sắc về lĩnh vực đó, phải thực sự bươn chải để hiểu rõ từng “ngóc ngách” tồn tại, từ đó tìm ra những mảng trống hợp lý để phát triển ý tưởng.
Bên cạnh đó, từ “mài dũa” thực tế, bạn mới có thể đưa ra nhận định về khả năng thành công cũng như những rủi ro có thể phát sinh trong quá trình phát triển ý tưởng. Một “Ý tưởng” thiếu thực tiễn thì chỉ là “Ảo tưởng”. Một “điểm kém” nữa của các những bạn trẻ khởi nghiệp Việt Nam là còn thiếu các kiến thức cơ bản về một doanh nghiệp khởi nghiệp nên khi tiếp xúc với nhà đầu tư, nhiều bạn lại không biết bắt đầu từ đâu khiến cơ hội bị vuột mất.

Ảnh minh họa.
Ảnh minh họa.
Nhưng nói gì thì nói, vài năm gần đây, doanh nghiệp khởi nghiệp tại Việt Nam thực sự đã phát triển trở thành một cộng đồng lớn mạnh?
Tương tự ở nhiều nước khác và nhất là tại Hoa Kỳ, các doanh nghiệp khởi nghiệp tại Việt Nam cũng chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực công nghệ, môi trường thuận lợi chắp cánh cho các ý tưởng mới bay cao. Tuy nhiên, thay vì mặc sức sáng tạo để khẳng định mình, rất nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp Việt Nam lại đang lựa chọn việc sao chép lại các “Ý tưởng” có sẵn. Điều này có thể đem lại thành công và những thu nhập bước đầu, nhưng đồng thời cũng vi phạm thuộc tính cơ bản trong định nghĩa về khởi nghiệp là “Sáng tạo”.
Một nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là “tinh thần khởi nghiệp” của các doanh nghiệp khởi nghiệp Việt Nam dường như quá chú trọng vào việc làm giàu mà thiếu khát vọng được khẳng định mình bằng việc chinh phục các đỉnh cao mới.
Vậy lời khuyên của anh dành cho các bạn trẻ khởi nghiệp là gì?
Tôi luôn khuyến khích các bạn trẻ phải đam mê và khát khao thành công, nhưng tuyệt đối không nên mù quáng. Muốn khởi nghiệp thành công, các bạn cần phải có được kế hoạch rất chi tiết.
Trước hết cần xác định rõ “ Tôi giỏi việc gì?” để từ đó mới đưa ra câu hỏi “Tôi muốn làm gì?” và “Tôi sẽ làm việc đó như thế nào?”. Quay ngược lại vấn đề, quan trọng hơn là phải làm rõ “Tôi không giỏi việc gì?”, “Tôi cần thêm những gì?” và “Tôi phải khắc phục những điểm yếu của mình như thế nào?”.
Ngoài ra, một lời khuyên nữa là các bạn nên xác định rõ “Tinh thần khởi nghiệp” cho chính mình. Như tại Hoa Kỳ, mọi bạn trẻ khởi nghiệp tất nhiên đều nung nấu ước mơ làm giàu nhưng vượt lên trên tất cả là lý tưởng mong muốn được khẳng định “Tôi là số 1”, “Tôi sẽ làm tốt hơn tất cả”. Còn ở Việt Nam, rất nhiều bạn trẻ khi đến với khởi nghiệp đều quá quan tâm vào việc “Tôi kiếm được bao nhiêu tiền?” và đó cũng là nguyên nhân làm bó gọn sức sáng tạo. Trong trường hợp này, tôi xin mượn một câu nói của Guy Kawasaki, một nhà đầu tư mạo hiểm hàng đầu thế giới: “Nếu bạn chỉ nghĩ đến tiền, thì đừng có làm doanh nghiệp khởi nghiệp. Không phải tiền không quan trọng mà nếu bạn chỉ nghĩ đến tiền, sẽ có những khó khăn bạn không thể vượt qua được, bởi có những lúc bạn sẽ chẳng có gì trên người”.
Năm 2015 được đánh giá là khá thành công với doanh nghiệp khởi nghiệp Việt Nam khi mà cộng đồng này đã thực sự dần lớn mạnh, huy động được nguồn vốn hàng chục triệu USD từ các quỹ đầu tư lớn trên thế giới. Theo báo cáo của Topica Founder Institue (TFI), năm qua chứng kiến ít nhất 67 thương vụ đầu tư vào lĩnh vực này, trong khi con số này chỉ được tính trên đầu ngón tay vào thời điểm cách đây 5 năm.
Với nền kinh tế được dự báo sẽ tiếp tục tăng trưởng ở mức cao khoảng 7%, quá trình hội nhập ngày càng sâu, rộng cùng với đội ngũ trí thức trẻ đầy sáng tạo và khát khao lập nghiệp,… Việt Nam rõ ràng đang là điểm đến không thể bỏ qua đối với các nhà đầu tư mạo hiểm.




Thứ Sáu, 12 tháng 2, 2016

Ngày Xuân ngẫm chuyện “làm ít tiêu nhiều” của người Việt

NĂNG SUẤT LAO ĐỘNG CỦA NGƯỜI VIỆT NGÀY CÀNG TỤT LẠI PHÍA SAU SO VỚI CÁC NƯỚC TRONG KHU VỰC, NHƯNG MỨC ĐỘ CHI TIÊU CỦA NGƯỜI VIỆT LẠI LUÔN Ở HÀNG CAO SO VỚI NHIỀU NƯỚC PHÁT TRIỂN TRÊN THẾ GIỚI.

Ngày Xuân ngẫm chuyện “làm ít tiêu nhiều” của người Việt

Tăng trưởng bình quân năng suất lao động đã đạt 4% kể từ sau đổi mới cho đến nay nhờ các chính sách phát triển và chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Tuy nhiên, khoảng cách về năng suất lao động giữa Việt Nam và những nước phát triển và nhóm nước thu nhập trung bình vẫn có khoảng cách lớn.
Khoảng cách thu nhập ngày càng thua xa
Nếu so về giá trị tương đối, khoảng cách về năng suất lao động của Việt Nam so các nước trong khu vực đang dần thu hẹp. Cụ thể, nếu như năm 1986 năng suất lao động của Nhật bản cao gấp 14,6 lần của Việt Nam, thì đến năm 2000 giảm xuống còn 10,3 lần và đến năm 2014 giảm xuống còn 6,24 lần.
Tương tự với Hàn Quốc, năng suất lao động cao gấp 8,7 lần Việt Nam năm 1990 và đến năm 2014 giảm xuống còn 7 lần; Thái Lan từ 3,5 lần giảm xuống còn 2,7 lần. Riêng với Trung Quốc năng suất lao động bị tụt lại phía sau. Nếu như năm 1986 năng suất lao động của Trung Quốc chỉ bằng 1,1 lần của Việt Nam thì đến năm 2014 đã cao gấp 2,7 lần của Việt nam và gần như bắt kịp với Thái Lan.
Thế nhưng xét về giá trị tuyệt đối thì năng suất lao động của Việt Nam đang ngày càng bị tụt lại phía sau so với những nước trong khu vực. Cụ thể, năm 1986 năng suất lao động bình quân của Nhật Bản cao hơn Việt nam 28.783,7 USD, thì đến năm 2014 con số này tăng lên 37,708,6 USD.
Với Hàn Quốc, năng suất lao động tuyệt đối cao hơn Việt Nam từ 14.533,5 USD năm 1986 lên 41.128,9 USD năm 2016; của Thái Lan tăng từ 4.473,7 USD tăng lên 11.684,2 USD; Trung Quốc từ 145.6 USD tăng lên 1.0616,5 USD.
Một điều đáng suy ngẫm là nếu như với các nước phát triển trong khu vực, đóng góp vào năng suất lao động chủ yếu nhờ công nghệ, sự sáng tạo, kỹ năng của người lao động thì ở Việt Nam, đóng góp chủ yếu từ chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Th.S Lê Văn Hùng, chuyên gia kinh tế của Viện Kinh tế Việt Nam, cho rằng đây là nguyên nhân khiến cho tốc độ tăng năng suất bình quân lao động hàng năm của Việt Nam thấp hơn nhiều so với nhiều nước.
Điều này đồng nghĩa, thu nhập của người Việt dù đã tăng lên rất nhiều nhưng vẫn ở mức khá thấp và có khoảng cách khá xa so với nhiều nước trong khu vực. Chất lượng nguồn nhân lực hiện vẫn được xem là nút thắt quan trọng kìm hãm đà tăng trưởng năng suất lao động ở Việt Nam. Nguyên nhân là do tỷ lệ qua đào tạo hiện ở mức khá thấp và tốc độ gia tăng khá chậm.
Trong khi khả năng làm ra tiền của người Việt có hạn, và còn thấp kém so với khu vực, thì mức độ chi tiêu của người Việt lại rất đáng suy ngẫm. Liên tục bội chi ngân sách trong nhiều năm nay, Việt Nam dành khoản chi ngân sách nhiều nhất cho chi thường xuyên, tạo nên thâm hụt ngân sách khá lớn.
Nhiều cái "nhất" đáng buồn
Tuy nhiên, điều đáng chú ý là có những khoản chi không phù hợp, có phần lãng phí như hàng năm chi tới gần 13.000 tỷ đồng cho 40.000 xe công; đầu tư hàng chục nghìn tỷ cho các công trình, dự án không cần thiết như trụ sở hoành tráng, tượng đài…; chi cho các hoạt động lễ hội, khánh tiết, công tác nước ngoài…
Người Việt cũng được xếp vào hàng “nhất” ở nhiều lĩnh vực, song đáng buồn đây lại là những lĩnh vực không đáng được nhất. Mỗi năm chi ra tới 3 tỷ USD cho bia, rượu, người Việt uống bia nhiều nhất trong khu vực ASEAN và đứng thứ ba thế giới về tiêu thụ sản phẩm này.
Mức độ chi tiêu này bằng cả thu nhập của ngành lúa gạo, vốn là ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam với 3 tỷ USD xuất khẩu mỗi năm. Như vậy, công sức của hơn 50 triệu người nông dân lăn lộn ngoài đồng cũng chỉ bằng mức chi tiêu của người Việt dành cho bia rượu.
Không chỉ “ăn nhậu” nhiều, người Việt đang ngày càng chi tiêu nhiều hơn cho các dịch vụ, sản phẩm xa xỉ. Hàng tỷ USD được “đốt” mỗi năm để mua sắm xe sang đắt tiền. Những dòng xe như Porsche có giá bán từ 3 – 10 tỷ đồng/năm được người Việt bạo tay chi tiêu trong năm 2015, khi có tới hơn 230 chiếc được bán ra.
Tương tự, dòng xe Mercedes-Benz cũng cho biết mức tiêu thụ lên tới 3.600 chiếc, tăng tới 50% so với năm trước. BMW hay Audi, Lexus… cũng đều là những dòng xe sang có mức tăng trưởng khá ấn tượng. Thị trường xe sang ở Việt Nam năm 2015 đã chạm mốc gần 7.000 xe, so với mức trung bình của những năm trước khoảng 4.000 – 5.000 xe/năm.
Với các mặt hàng xa xỉ, Việt Nam đang dần trở thành điểm đến là kinh đô tiêu thụ các mặt hàng xa xỉ của thế giới. Nhiều thương hiệu nổi tiếng như các loại mặt hàng túi xách cao cấp, đồng hồ, giày dép, thời trang, mỹ phẩm… Nhiều sản phẩm hàng xa xỉ có trị giá hàng trăm triệu USD đã được các tay chơi của Việt Nam sở hữu.
Việt Nam đang ngày càng hội nhập sâu rộng hơn vào sân chơi thế giới, mở ra nhiều cơ hội cho Việt Nam vươn mình, và người Việt có nhiều cơ hội hơn để khẳng định vị thế trên trường quốc tế. Người Việt có thể chi tiêu nhiều hơn khi nhu cầu cuộc sống ngàng càng nâng lên, nhưng trước hết người Việt cần chuẩn bị cho mình một hành trang vững chắc, để có thể kiếm tiền nhiều hơn trong cuộc sống.



Lao động Việt Nam thiếu tự tin vì khả năng ngoại ngữ kém?


Đại diện một công ty Hàn Quốc phỏng vấn ứng viên tuyển dụng. (Ảnh: Mỹ Phương/Vietnam+)

Trong quá trình hội nhập, nhu cầu tuyển lao động trình độ ngày càng tăng. Tuy nhiên, có một thực tế là ở những phân khúc việc làm yêu cầu trình độ cao, lao động Việt Nam được đánh giá tốt về tinh thần sẵn sàng học hỏi và làm việc chăm chỉ nhưng lại gặp nhiều trở ngại về ngoại ngữ. 

Tiếng Anh được coi là kỹ năng thành thạo đương nhiên ở một số nước nhưng đây vẫn là một trong những rào cản chính khi tuyển dụng nhân sự ở Việt Nam.

Ba kỹ năng cho người Việt
 

Trước thềm Việt Nam tham gia vào Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC), Công ty tuyển dụng trực tuyến VietnamWorks có thực hiện khảo sát với trên 2.500 người lao động về lợi ích và hạn chế khi tham gia AEC. 

Theo đó, 91% số người cho biết việc Việt Nam gia nhập AEC sẽ có lợi cho mình. Có 2 lợi ích được nhiều người tán thành nhất, đó là cơ hội học hỏi và tác phong làm việc. Cụ thể, trên 52% người cho rằng họ sẽ có thêm “nhiều cơ hội học hỏi và cọ xát với các chuyên gia và tài năng từ các nước trong khu vực ASEAN.” 

Còn khoảng 46% cho rằng “văn hóa và tác phong làm việc quốc tế sẽ cải thiện văn hóa và tác phong làm việc hiện tại ở Việt Nam theo chiều hướng tốt hơn”. 70% trong số này cũng cho rằng người lao động Việt Nam đủ khả năng cạnh tranh với nhân lực ngoài nước khi Việt Nam gia nhập AEC.

Về những điểm bất lợi khi gia nhập AEC, nhiều người lao động cũng đã tỏ ra sự thiếu tự tin. Bất lợi lớn nhất mà đến 84% người đưa ra là có quá nhiều đối thủ cạnh tranh hơn trên thị trường lao động Việt Nam vì họ là những người thông thạo tiếng Anh. Bất lợi thứ 2, được nhiều người tán thành là “vì có nhiều lựa chọn ứng viên hơn, nhà tuyển dụng và doanh nghiệp có thể giảm mặt bằng lương bổng.”

Qua kết quả này, Giám đốc điều hành VietnamWorks Gaku Echizenya thừa nhận: “Chúng tôi thấy rằng đã có một nhóm nhỏ người lao động Việt Nam thiếu tự tin do khả năng ngoại ngữ kém, thiếu kỹ năng đàm phán công bằng về lương bổng với nhà tuyển dụng. Sự thiếu tự tin này càng thể hiện rõ khi có gần 70% người trong nhóm này cho rằng người lao động Việt Nam không đủ sức cạnh tranh với nhân lực nước ngoài một khi Việt Nam gia nhập AEC.”

Để vững tin gia nhập AEC, cả hai nhóm người lao động lạc quan và bi quan về việc gia nhập AEC đều cho rằng có 3 kỹ năng quan trọng nhất mà người lao động Việt Nam cần trang bị và phát triển để sẵn sàng cho AEC. Kỹ năng ngoại ngữ được 89% số người khảo sát đánh giá là quan trọng nhất. Hai kỹ năng quan trọng tiếp theo là giao tiếp (62%) và xây dựng lãnh đạo/quản lý (34%). 

Ông Gaku Echizenya, cho rằng nhìn chung, người lao động Việt Nam xem ngoại ngữ là yếu tố quan trọng nhất trong việc cạnh tranh với nhân lực nước ngoài trong AEC. Thực tế đăng tuyển trên VietnamWorks.com cũng cho thấy, chỉ có khoảng 41% vị trí đăng tuyển ưu tiên cho các hồ sơ được viết bằng tiếng Anh.

Với những quan điểm khá rõ ràng này về lực lượng lao động trẻ tại Việt Nam, ông Gaku Echizenya tin rằng nguồn nhân lực quốc gia này sẽ đạt được những tiến bộ rõ rệt khi chính thức hội nhập vào AEC.

Lo thua ngay trên sân nhà

Không chỉ mở ra nhiều cơ hội việc làm trong nước, mà lao động Việt Nam còn có cơ hội sang làm việc tại các thị trường khu vực, đặc biệt là đối với lực lượng lao động có chất lượng cao khi được tự do di chuyển trong khu vực.

Với 8 ngành nghề lao động trong các nước ASEAN được tự do di chuyển, người lao động có trình độ từ đại học trở lên, thông thạo ngoại ngữ, nhất là tiếng Anh sẽ có nhiều cơ hội việc làm hơn.

Tự do dịch chuyển là cơ hội lớn cho nguồn lao động có chất lượng cao của Việt Nam tương tác, cọ xát, để nâng cao kinh nghiệm, kỹ năng nghề nghiệp ở các nước tiên tiến trong khu vực, từ đó làm tăng tính linh hoạt và khả năng thích ứng với môi trường làm việc đa văn hóa, chuyên nghiệp. 

Theo nhận định của các chuyên gia, việc “tự do” này vừa là cơ hội cho thị trường lao động Việt Nam, đồng thời cũng là thách thức không nhỏ khi một lượng lớn lao động từ các nước trong khối ASEAN vào Việt Nam sẽ tạo nên cuộc cạnh tranh thực sự khốc liệt với lao động trong nước. 

Lao động Việt Nam chưa tự tin khi dịch chuyển trong khu vực ASEAN. (Ảnh minh họa: Hồng Kiều/Vietnam+)

Cần cù vẫn chưa đủ?

Thời gian qua, lao động Việt luôn được đánh giá là có lợi thế vì cần cù, chịu khó, “giá rẻ”... Tuy nhiên, ông Mạc Văn Tiến, Viện Nghiên cứu khoa học dạy nghề (Tổng cục Dạy nghề, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội) cảnh báo, khi tham gia ACE, sự tự do luân chuyển lao động vừa là cơ hội song cũng là thách thức không nhỏ khi một lượng lớn lao động từ các nước AEC vào Việt Nam, tạo nên cuộc cạnh tranh với lao động trong nước. 

“Bên cạnh việc có kỹ năng nghề nghiệp giỏi, người lao động còn cần có ngoại ngữ và các kỹ năng mềm khác. Nếu người lao động Việt Nam không ý thức được điều này thì sẽ thua ngay trên ‘sân nhà’, bởi chúng ta khó cạnh tranh về trình độ tay nghề, chuyên môn với nhiều quốc gia trong AEC. Để thích ứng với hoàn cảnh mới, người lao động phải học hỏi ngoại ngữ tốt, cập nhật kỹ năng mới,” ông Tiến nhấn mạnh

Dưới góc độ đào tạo, bà Nguyễn Thị An Quyên, Giám đốc điều hành Học viện Anh ngữ Equest cho biết, tham gia AEC, với sinh viên, bên cạnh ngoại ngữ cần chủ động hơn trong việc xác định cho bản thân một phương pháp học tâp khoa học, học để “đi làm” chứ không phải học để thi. Ngoài ra, cũng cần chú trọng đến các kỹ năng công việc, kỹ năng làm việc độc lập, làm việc nhóm, quản lý thời gian để có được tư duy ứng dụng đúng đắn và đầy đủ lí thuyết vào thực tiễn, để làm tăng giá trị cho bản thân, nâng cao hiệu suất lao động.

AEC sẽ mở ra những cơ hội lớn cho những lao động Việt Nam có tay nghề cao, tiếng Anh tốt được làm việc ở các nước ASEAN với mức thu nhập cao hơn. Để nắm bắt cơ hội từ AEC và hạn chế tác động mặt tiêu cực của nó đòi hỏi người lao động phải thay đổi để đáp ứng yêu cầu về chất lượng của doanh nghiệp để dành cơ hội cho mình./.



Nguồn cung lao động ngày càng linh hoạt hơn


Lãnh đạo ĐH Đà Nẵng và Trường ĐH Bách khoa tham quan các sản phẩm tại Triển lãm Công nghệ BKDN-TECHSHOW 2015Lãnh đạo ĐH Đà Nẵng và Trường ĐH Bách khoa tham quan các sản phẩm tại Triển lãm Công nghệ BKDN-TECHSHOW 2015
GD&TĐ - Hàng loạt khu công nghiệp lớn tại miền Trung – Tây Nguyên đang được triển khai và nhiều dự án du lịch đang được đầu tư mạnh mẽ. Bài toán về nguồn nhân lực đáp ứng cho sự phát triển trên, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, đang là thách thức không nhỏ. 
GS.TS Trần Văn Nam – Giám đốc ĐH Đà Nẵng đã dành cho Báo GD&TĐ cuộc trao đổi về vấn đề này.
Thưa GS, có một chuyện cứ lặp đi lặp lại là cứ mỗi cuối năm, con em miền Trung đang lao động ở miền Nam rất vất vả để có được vé tàu, xe về quê ăn Tết; ra Giêng lại chấp nhận bị nhồi nhét trên những chuyến xe dù để trở lại nơi làm việc. Thế nhưng, các nhà đầu tư thì thường xuyên ca thán về chuyện thiếu nhân lực ở miền Trung. Vậy thực chất nhân lực ở miền Trung thừa hay thiếu, thưa thầy?
- Theo ý kiến của cá nhân tôi thì những nhận xét về thừa hay thiếu nhân lực ở miền Trung vẫn còn cảm tính, thiếu những điều tra với dữ liệu xác thực nên rất khó để đưa ra kết luận chính xác được.
Trong điều kiện phát triển và hội nhập mạnh mẽ của Việt Nam hiện nay, thị trường lao động trong nước ngày càng được vận hành theo cơ chế thị trường, trong đó quy luật cung – cầu đang điều tiết thị trường này rất mạnh mẽ. Nguồn cung lao động ngày càng linh hoạt hơn, có cầu tức khắc sẽ có nguồn cung đáp ứng. Vấn đề là nhu cầu ổn định, quy mô đủ lớn hay không mà thôi.
Để tạo ra nguồn cung, tôi nghĩ các cơ sở giáo dục, đào tạo ở miền Trung đủ sức để cung cấp nguồn nhân lực ở tất cả các cấp độ. Bên cạnh năng lực nội tại của các cơ sở giáo dục, đào tạo, việc hợp tác đào tạo cũng rất dễ dàng, thuận lợi nên tôi nghĩ nguồn cung không thiếu. Vấn đề là ở nhu cầu.
Chúng ta phải thừa nhận là thị trường lao động ở miền Nam như TP Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai… sôi động hơn nhiều, tìm việc dễ, mức lương cao và khả năng phát triển tốt hơn nhiều ở miền Trung. Tôi nghĩ mức độ thu hút nguồn nhân lực ở các tỉnh phía Nam tốt hơn nhiều so với khu vực miền Trung và sự dịch chuyển lao động là một điều tất yếu không chỉ ở Việt Nam mà là trên toàn thế giới.
Muốn khắc phục điều đó, điều tiên quyết là kinh tế - xã hội ở miền Trung phải phát triển mạnh, nhu cầu lao động ổn định, điều kiện phát triển thuận lợi thì xu hướng dịch chuyển lao động vào Nam mới giảm đi.
Bên cạnh đó, cũng có thể có hiện tượng cơ cấu nguồn cung từ các cơ sở giáo dục, đào tạo và nhu cầu nhân lực chưa được ăn khớp nhau ở từng thời điểm. Để giải quyết vấn đề này, cần có sự phối hợp thật chặt chẽ giữa các bên cho từng loại hình nhu cầu cụ thể.
Với vai trò của mình trong khu vực, ĐH Đà Nẵng đang có nhiều giải pháp hữu hiệu để khắc phục tình trạng này, đặc biệt đang nỗ lực để tạo sự kết nối chặt chẽ với các cơ sở sử dụng lao động trong khu vực, qua đó có được nguồn thông tin và tạo được sự linh hoạt cần thiết đáp ứng sát đúng nhu cầu từng thời điểm của thị trường lao động.
Có ý kiến cho rằng, hoạt động giáo dục đào tạo để phát triển nguồn nhân lực ở khu vực miền Trung - Tây Nguyên thiên về chiều rộng, chưa đầu tư đúng mức về chiều sâu, mất cân đối; thiếu sự liên thông, liên kết giữa các trung tâm ĐH trong vùng. Xin thầy cho biết ý kiến của mình về vấn đề này?
- Riêng nhận xét này thì tôi nghĩ là chưa chính xác. Như đã nói ở trên, việc đào tạo là phụ thuộc vào nhu cầu của thị trường lao động. Thực ra những chương trình đào tạo thiên về chiều rộng sẽ giúp người học có nhiều cơ hội việc làm hơn là những chương trình đào tạo thiên về chiều sâu. Một khi đã có việc làm, người lao động vẫn có thể tiếp tục học theo chiều sâu với những chuyên đề bồi dưỡng tại trường hoặc các khóa học cao học.
Bên cạnh đó, ĐH Đà Nẵng cũng có những chương trình đào tạo được gọi là “chương trình tiên tiến” khá chuyên sâu, hợp tác và sử dụng nguyên vẹn chương trình đào tạo của các trường đối tác ở Hoa Kỳ như: University of Washington, Portland State University, Arizona State University… là những đại học hàng đầu thế giới.
Sự liên thông liên kết giữa các trung tâm ĐH trong vùng vẫn có mặc dù còn khá khiêm tốn. Ví dụ như ĐH Đà Nẵng đã và đang hợp tác với ĐH Tây Nguyên, ĐH Quy Nhơn, ĐH Phạm Văn Đồng để đào tạo trình độ thạc sĩ cho các cán bộ ở khu vực này. Nhìn chung khu vực này tôi nghĩ có đầy đủ năng lực để đào tạo nhân lực với các chuyên ngành, các bậc học từ công nhân lành nghề, trung cấp chuyên nghiệp, cao đẳng, đại học và sau đại học.
Theo thầy, làm cách nào để có thể thu hút nguồn nhân lực có chất lượng cao vào khu vực này?
- Cách căn bản nhất vẫn là phát triển kinh tế - xã hội tại khu vực. Khi kinh tế - xã hội phát triển tức khắc nhu cầu lao động tăng và ổn định, khi đó nhân lực tự khắc đổ về. Nếu chính quyền các tỉnh khu vực miền Trung có thể thu hút được sự đầu tư của các công ty có uy tín toàn cầu như: Google, Microsoft, Toyota… thì nguồn nhân lực chất lượng cao sẽ là nhu cầu tất yếu cho các công ty này.
Ngoài ra, có cơ chế và các công cụ khuyến khích nhân lực chất lượng cao tự tạo công ăn việc làm tại chính địa phương mình cũng là yêu cầu cấp bách hiện nay góp phần tạo điểm sáng thu hút nhân lực chất lượng cao quy tụ về.
Khác với đào tạo lao động phổ thông, đào tạo nhân lực trình độ cao đòi hỏi những tiêu chí ngặt nghèo về suất đầu tư. Việc chuyển hướng phát triển theo định hướng ĐH nghiên cứu, từng bước tách dần ra khỏi hệ thống các trường đào tạo nghề nghiệp cho số đông của ĐH Đà Nẵng hướng tới mục tiêu đào tạo đội ngũ nhân lực tinh hoa phải chăng là lời giải cho bài toán hiệu suất đầu tư, thưa thầy?
- Một quy luật tất yếu là muốn đào tạo chất lượng cao thì phải đầu tư kinh phí tương ứng. Một chương trình đào tạo với mức học phí 10 triệu đồng/năm thì không thể yêu cầu nó chất lượng như một chương trình đào tạo với mức học phí 200 triệu đồng/năm.
Chất lượng đào tạo dựa trên các yếu tố chính là: Chất lượng đầu vào (người học); chất lượng người dạy (đội ngũ cán bộ, giảng viên); chương trình đào tạo (khung chương trình, giáo trình, tài liệu); môi trường đào tạo (phòng học, phòng thí nghiệm, quy trình quản lý) và môi trường xã hội (văn hóa, môi trường thực tập, thị trường lao động). Để đảm bảo chất lượng, tất cả các yếu tố trên đều cần có sự đầu tư kinh phí thỏa đáng.
Với vai trò là đại học vùng, ĐH Đà Nẵng xác định mình có nhiệm vụ tạo ra động lực và điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và phát triển các cơ sở giáo dục, đào tạo khác của khu vực.
Chúng tôi xác định sẽ phát triển theo định hướng nghiên cứu, tập trung phát triển nguồn nhân lực trình độ cao, đội ngũ tinh hoa để nâng cao trình độ, năng lực cho giảng viên, cán bộ quản lý trung – cao cấp và chuyên gia khoa học, công nghệ. Để làm được điều đó, phải đổi mới toàn diện để tác động lên tất cả các yếu tố như đã nói ở trên. Đó là một quá trình lâu dài và phụ thuộc nhiều vào cả yếu tố khách quan và chủ quan.
Cũng cần nói rằng, phát triển theo định hướng nghiên cứu không phải là đào tạo nghề nghiệp bị ảnh hưởng xấu, mà ngược lại. Chúng tôi phát triển theo định hướng này là để đáp ứng phần lớn nhu cầu của xã hội ngày nay.
Trong quá trình phát triển, do đặc tính của vai trò khoa học – công nghệ đối với nghề nghiệp của mỗi cá nhân, phát triển theo định hướng nghiên cứu thành công sẽ kéo theo sự phát triển của tất cả các ngành đào tạo nghề nghiệp khác.
Bên cạnh đó, trong định hướng phát triển của mình, chúng tôi xác định vẫn phát triển các cơ sở đào tạo theo hướng thực hành, ứng dụng chất lượng cao đáp ứng phân khúc nhu cầu thị trường này tại khu vực.



Thứ Tư, 10 tháng 2, 2016

Những chia sẻ thật về nghề cứ phải "chạy" mới kiếm được tiền

TỐT NGHIỆP CHUYÊN NGÀNH NGÂN HÀNG, NHƯNG ANH CHÀNG NÀY LẠI BẮT ĐẦU KHỞI NGHIỆP VỚI MỘT NGHỀ RẤT KHÔNG LIÊN QUAN: SHIPPER.

Kiếm tiền để đi đánh điện tử
Sinh năm 1992, Nguyễn Việt Thành (Nam Định) vừa tốt nghiệp khoa tài chính doanh nghiệp của Học viện ngân hàng. Tuy nhiên không theo lĩnh vực mình học, Thành lại có bước ngoặt mới - đó là trở thành shipper.
Hiện nay, Thanh đang quản lý một đội shipper làm việc khá chuyên nghiệp và uy tín tại Hà Nội.
Được biết, Thành bắt đầu làm shipper từ cuối năm thứ 3 đại học. Lí do khiến anh chàng theo công việc này cũng khiến nhiều người bật cười.
“Hồi còn học cấp 3 mình ham chơi game lắm, lên đại học được tự do nên chơi càng nhiều hơn. Nhiều lần ham chơi tiêu cả vào học phí, lại phải chạy đi vay bạn bè.
Nhiều lúc muốn chơi lắm mà lại hết tiền, không dám tiêu pha lung tung nên mình nghĩ ngay đến việc tìm một việc gì đó để có thêm tiền tiêu cho thoải mái.
Tiêu chí là tìm được một việc đúng kiểu rảnh thì làm, làm chơi thôi để có thời gian học, thời gian chơi. Cuối cùng mình chọn làm shipper.”

Chàng shipper Việt Thành.
Chàng shipper Việt Thành.
Khi đó, thu nhập hàng tháng của anh chàng này rơi vào khoảng 4-5 triệu/ tháng - một khoản thu nhập đáng mơ ước của nhiều bạn sinh viên lúc bấy giờ.
Thành hoạt động shipper tự do đến đầu năm 2014 thì kết hợp cùng một nhóm ship khác để hoạt động. Do có nhiều bất đồng nên đến tháng 6/2014 Thành chính thức lập nên Shipper team của riêng mình.
Từ đó cho đến nay, Thành là người phụ trách hầu hết các công việc của đội ship như: chỉ huy chia đơn, tìm và làm việc với các khách hàng...
Khó khăn nối tiếp những khó khăn
9x này cho biết, cậu làm shipper tự do tầm nửa năm. “Nhắc đến từ shipper nghe có vẻ tây và rất oai, nhưng thực ra thì cũng chỉ là người chở hàng thuê.
Ngày đầu đi làm mình cũng chỉ nghĩ đơn giản là nhận hàng và nhận địa chỉ từ shop rồi mang đi giao hàng tới tay khách là kết thúc nhiệm vụ và háo hức mong chờ kiếm được thật nhiều tiền.
Nhưng sự thật không như là mơ, nhiều lúc mình đang ăn cơm mà bị khách giục là vội vàng buông đũa, nhảy lên xe và phóng đi ship hàng cho khách luôn.
Hay như chuyện khách cho leo cây, khách quỵt tiền là chuyện như cơm bữa, nhưng làm nghề này thì phải chấp nhận những trường hợp như vậy thì mới có thể sống lâu dài với nghề.”, Việt Thành tâm sự.
Chạy một mình được ít lâu thì số đơn hàng ngày càng nhiều lên, anh chàng tất bật chạy đi ship suốt mà không kham nổi. Cũng chính vì lí do đo mà Thành có những nhân viên đầu tiên rất đặc biệt của mình.
“Đợt đó một mình Thành chạy không thể hết đơn được nên rủ luôn mấy đứa bạn chung lớp làm cùng. Đến giờ mình vẫn hay đùa chúng nó là những nhân viên đầu tiên của mình.”, Thành cho biết.
Được một thời gian, nhóm của Thành chủ động kết hợp với một nhóm shipper khác để hoạt động. Khi bắt đầu làm chung thì khách hàng đông hơn, nhân viên cũng đông hơn kéo theo các đơn hàng dày lên và không còn lẻ tẻ như trước.
“Lúc này quan hệ mình với nhân viên không phải là mình và bạn học nữa mà mọi thứ đều phải rõ ràng. Khối lượng công việc nhiều nên cũng phải tuyển thêm nhiều người ngoài nữa.
Vì vậy, việc tính lương, thưởng, quãng đường cũng kĩ càng hơn, tiền nong với khách hàng cũng rõ ràng hơn. Mọi thứ mình đều hướng đến việc phải chuyên nghiệp nhất.”
Hoạt động thuận lợi được một thời gian thì bắt đầu nổi lên những khó khăn. Bất đồng và mâu thuẫn ngày càng nhiều nên việc làm chung với nhau không còn dễ dàng như trước.
Đứng trước việc này, Thành nhanh chóng ra quyết định thành lập một đội shipper cho riêng bản thân.
Anh chàng này tâm sự: “Lúc đó tâm lý mình cũng chuẩn bị sẵn sàng cho việc tách đội rồi. Mình còn khá háo hức để làm một dịch vụ mới theo ý mình.
Nhưng lúc mình ra đi thì coi như tay trắng. Tay trắng ở đây là không khách - không địa bàn - không nhân viên. Mình phải tự tay gây dựng lại từ đầu. Mọi thứ lúc đó khó khăn lắm, không dễ dàng như mình tưởng tượng lúc đầu.”
Trải qua nhiều khó khăn khi bắt đầu làm lại từ hai bàn tay trắng, Thành đã dần dần xây dựng cho mình một đội shipper mới với số lượng thành viên lên tới 30 - 40 người.
“Sáng nhân viên tới chỗ làm, mình cấp tiền cho lấy hàng. Sau đó với các nhân viên chạy ngoài đường, mình chia địa chỉ lấy và giao hàng sao cho hợp tuyến đường của các bạn ấy nhất.
Cuối ngày, các bạn ấy quay lại và đưa hàng tồn cho mình để mình phân công các bạn ca tiếp đi giao.
Thời điểm vất vả nhất là lúc tự trực tổng đài. 1 ngày ôm điện thoại và lattop từ sáng tới tối. Ngủ dậy lúc 7h sáng là cắm mặt vào làm việc đến 8h tối, ăn cơm, tắm rửa xong là lại lao vào làm sổ sách, tính toán để không nhầm lẫn gì.
Mà trực như thế căng thẳng lắm chứ. Khách thì giục đơn, kêu ca,...mình lại xin lỗi và giải thích cho khách hiểu.
Hết khách lại đến nhân viên gọi hỏi đường,...Nhưng với mình, làm dịch vụ thế này thì khách hàng luôn là thượng đế.”, Thành chia sẻ.

Để gặt hái được quả ngọt, Thành cũng phải vượt qua không ít khó khăn.
Để gặt hái được "quả ngọt", Thành cũng phải vượt qua không ít khó khăn.
Chia sẻ về kỉ niệm đáng nhớ nhất trong quãng thời gian làm công việc này, Thành bật cười chia sẻ: “Mọi người hay thấy shipper đi giao đồ quần áo, mỹ phẩm hay đồ ăn chứ mình từng đi ship hoa quả cơ.
Hay có lần mình bị nhân viên doạ đánh. Mọi chuyện là hôm đó mình tính tiền hàng cho nhân viên như hàng ngày, tính xong nhưng lúc bạn đó về rồi thì mình mới phát hiện bạn ấy thiếu mất 400 nghìn của khách.
Lúc đó mình mới gọi lại và thông tin lại thì đúng lúc bạn ấy say rượu, đòi lên kho đánh mình và 1 nhân viên khác. Bản thân Thành vẫn bình tĩnh để giải quyết chuyện đó còn bạn ấy thì vẫn quyết liệt làm căng.
Giải thích một hồi thì bạn đó bỏ về và gọi điện cho khách hàng để chửi bới. Lập tức mình cho nhân viên đó nghỉ việc.
Qua chuyện này thì Thành rút ra được kinh nghiệm phải hết sức cẩn thận trong mọi việc và cũng phải tìm hiểu kĩ càng rồi mới tuyển nhân viên, tránh trường hợp làm giảm uy tín của đội ship.”
Với đội ship đông đảo, đơn hàng ngày càng nhiều. Trung bình một ngày Thành tiếp nhận 250 - 270 đơn hàng, thu về một tháng trên dưới 25 triệu đồng cho bản thân.
“Lúc mình làm công việc này, gia đình có phản ứng và bảo mình đã bỏ phí 4 năm đại học. Nhưng khi thấy mình thành công thì bố mẹ cũng phấn khởi lắm".



Cách kiếm tiền và tiết kiệm hiệu quả


KIẾM TIỀN VÀ TIẾT KIỆM CÓ THỂ RẤT ĐƠN GIẢN VỚI NGƯỜI NÀY, NHƯNG LẠI LÀ MỘT BÀI TOÁN KHÓ VỚI RẤT NHIỀU NGƯỜI KHÁC, NHẤT LÀ KHI BẠN KHÔNG GIỎI TRONG VIỆC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH VÀ PHẢI CỐ GẮNG ĐỂ TRẢ HẾT NỢ NẦN.

Cách kiếm tiền và tiết kiệm hiệu quả
Kiếm tiền để đảm bảo nhu cầu tiêu dùng hằng ngày.
Dưới đây là những lời khuyên giúp bạn có thể kiếm tiền và tiết kiệm tiền một cách hiệu quả.
Kiếm tiền
Tìm công việc có thu nhập ổn định
Trước khi nói đến tiết kiệm, bạn cần đảm bảo cho những nhu cầu tiêu dùng trong cuộc sống được đủ đầy, vì vậy bạn nên có một nguồn thu nhập ổn định hằng tháng. Một trong những cách tạo ra nguồn thu nhập này là tìm cho mình một công việc, có thể là toàn thời gian cố định hoặc là công việc bán thời gian, nhưng bạn nên cân nhắc đến mức lương mà bạn nhận được từ công việc đó sao cho đáp ứng được nhu cầu tiêu dùng của mình. Đây cũng chính là bước đầu tiên trong việc lên kế hoạch tiết kiệm tiền cho tương lai.
Tạo thêm nguồn thu nhập phụ
Hãy luôn luôn tìm kiếm cơ hội để có được những khoản thu nhập phụ từ nhiều nguồn khác nhau. Có rất nhiều ý tưởng cho việc này tùy thuộc vào khả năng của bạn. Nếu có thể viết lách, bạn nên cân nhắc việc làm cộng tác với nhiều báo khác. Nếu có hoa tay và năng khiếu, bạn có thể khởi nghiệp với việc làm và bán những món đồ handmade độc và lạ. Nếu muốn kinh doanh, bạn có thể mở cửa hàng hoặc bán hàng online…
Tất cả những điều này cho phép bạn được làm điều mình thích và tạo ra được nguồn thu nhập phụ mà đôi lúc nguồn thu nhập này còn gấp nhiều lần thu nhập từ công việc cố định của bạn. Rất nhiều doanh nhân cũng bắt đầu sự nghiệp của mình từ những công việc nhỏ như vậy.
Tiết kiệm tiền

Tiết kiệm tiền sẽ giúp bạn có khoản phòng thân trong tương lai.
Thanh toán hết các khoản nợ nần
Việc vay nợ không phải là xấu, nhất là khi bạn buộc phải vay tiền để làm một số việc quan trọng hoặc lấy vốn kinh doanh. Tuy nhiên trước khi bắt đầu tiết kiệm, bạn cần phải thanh toán hết các khoản nợ nần, có như vậy việc tiết kiệm tiền của bạn mới đạt hiệu quả. Thậm chí kể cả khi bạn đang nợ người quen và không hề bị tính lãi, bạn cũng nên trả nợ nhanh nhất có thể tránh việc mất chữ tín và danh dự bản thân khi họ nghĩ bạn đang lần lữa trả nợ.
Tạo tài khoản tiết kiệm tại ngân hàng
Một khi bạn đã trả hết nợ, bạn nên bắt đầu tiết kiệm tiền bằng cách mở một tài khoản tiết kiệm tại ngân hàng, có rất nhiều loại hình mở thẻ tiết kiệm mà bạn có thể chọn.
Ngoài ra, bạn cũng có thể chọn cách chuyển khoản trực tiếp một phần lương của mình vào tài khoản tiết kiệm hàng tháng, hoặc chuyển toàn bộ tiền lương vào thẻ tiết kiệm, sau đó mới tiến hành thanh toán cho những hóa đơn hay những khoản chi phí khác. Điều này sẽ giúp bạn chắc chắn rằng bạn không bỏ bê tài khoản tiết kiệm của mình và không sử dụng tài khoản tiết kiệm để chi trả cho những nhu cầu không thực sự cần thiết.
Chi tiêu có kế hoạch và cam kết tiết kiệm một số tiền nhất định hằng tháng
Có rất nhiều người có đủ khả năng để có “của ăn, của để” nhưng vì thường xuyên “vung tay quá trán” cho những khoản chi tiêu không cần thiết nên không thể dành dụm được. Vì vậy, điều quan trọng giúp bạn tiết kiệm tiền hiệu quả là phải có kế hoạch chi tiêu rõ ràng và cam kết sẽ tiết kiệm một số tiền nhất định dù khoản tiết kiệm này có thể nhỏ, chỉ vài trăm nghìn một tháng. Sau đó, hãy cố gắng gia tăng khoản tiền tiết kiệm lên bằng cách kiếm thêm thu nhập và cắt giảm những khoản chi không cần thiết.
Ngoài việc tiết kiệm tiền vào tài khoản ngân hàng, bạn cũng nên tham gia chế độ bảo hiểm tại công ty nơi bạn làm việc để có lương hưu sau này, đồng thời gia tăng khoản tiết kiệm mà bạn có thể có cho tương lai.
Tiết kiệm tiền có mục đích
Việc tiết kiệm tiền hằng tháng có thể sẽ rất khó khăn khi bạn phát sinh những khoản chi bất ngờ, ví dụ như trên đường đi làm về thấy một bộ quần áo rất đẹp và muốn mua nó, hoặc khi bạn dạo phố và tình cờ nhìn thấy món đồ mình đã muốn mua từ lâu. Vì vậy, để tiết kiệm tiền thành công, hãy tập trung vào việc tiết kiệm có mục đích, khi mà mỗi đồng bạn tiết kiệm được sẽ như một khoản đầu tư cho tương lai, như mua nhà, du học, hoặc để có những chuyến du lịch dài ngày ở nước ngoài giúp bạn có thêm nhiều trải nghiệm.
Thiết lập những thói quen tốt
Nếu bạn vẫn chưa có một bảng ngân sách chi tiêu thì hãy nhanh chóng lên kế hoạch ngân sách chi tiêu và cam kết giữ các nguyên tắc của mình. Ngân sách chi tiêu của bạn nên bao gồm: chi phí cho nhà cửa, chi phí sinh hoạt, chi phí dự phòng cho những phát sinh bất ngờ (đau ốm, mừng cưới, mừng tân gia...), chi phí giáo dục, chi phí trả nợ...
Bên cạnh đó, cần lên danh sách vật dụng, đồ dùng cần mua trước khi đi mua sắm. Rất nhiều người có thói quen mua sắm tràn lan, dư thừa thực phẩm hay đồ dùng trong nhà. Để tránh việc này, bạn hãy viết ra những món mà bạn dự định nấu, những nhu yếu phẩm và những món hàng khác bạn cần mua và lên danh sách cho chúng.
Một lưu ý khác nữa, đó là bạn chỉ nên mua những thứ mình cần. Các siêu thị hay cửa hàng rất biết cách đưa ra các chương trình khuyến mãi hấp dẫn và đặt những mặt hàng đó ở nơi dễ thấy để thu hút khách hàng. Nhưng nếu bạn đã có danh sách những gì cần mua, bạn sẽ tránh được việc mua những món hàng này về để rồi bỏ không một chỗ.
Bạn cũng cần phải nghĩ kỹ trước khi quyết định mua những món hàng đắt tiền. Hãy cân nhắc xem sản phẩm đó có thật sự cần thiết và đáng để đầu tư không, điều này sẽ giúp bạn không phải hối hận vì bỏ ra một số tiền lớn để mua về những gì không cần thiết.
Đặc biệt, không dùng thẻ tín dụng để thanh toán. Điều này giúp bạn không chi tiêu vượt quá số tiền mà mình đang có, từ đó bạn sẽ không sợ phải “mắc nợ” nếu chi tiêu quá tay như khi dùng thẻ tín dụng.



 
Design by Free WordPress Themes | Bloggerized by Lasantha - Premium Blogger Themes | Laundry Detergent Coupons